Aile şirketinde çatışma iş ve aile dinamikleri iç içe geçtiği için kaçınılmazdır. Aile şirketleri, yalnızca iş değil, bir yaşam biçimidir. Ancak önemli olan, bu çatışmaların nasıl yönetildiği ve hangi çözüm yollarının benimsendiğidir. Yıllarca süren aile bağları ve iş ilişkileri arasında doğru dengeyi sağlamak kolay değildir. Aile içi yaşanmışlıklar ve duygusal çatışmalar nedeniyle bu duygu birikimiyle iş ilişkisinde çıkmaza girebilirler. Ailede yaşanan bu çatışmalar hem şirketin hem de aile üyelerinin geleceğini derinden etkiler.

Aile Şirketinde Çatışma Yaşamamak için Alınabilecek Önlemler Nelerdir?
Doğru bir yaklaşım benimsendiğinde elbette ki aile şirketinde çatışma çözümlenebilir. Ama önemli olan öncesinden güçlü bir yönetim yapısı oluşturmaktır. Aile şirketlerinde yaşanan çatışmaların çözülmesinde yönetim danışmanlarının da ara bulucu rolü oldukça kritiktir. Hatta yönetim danışmanının rolü sadece bir ara bulucu olmanın ötesine geçer. Çünkü danışmanlar, sadece o anlık bir çözüm öneren değildir. Aynı zamanda çatışan taraflar arasında köprü kurar. Her iki tarafı da anlamaya çalışır ve uzun vadeli sürdürülebilir çözümler üretirler. Aile içindeki çatışmalar, doğru yaklaşım ve stratejilerle sadece çözüme kavuşturulmakla kalmaz, aynı zamanda şirketin geleceği için güçlü temeller atılmasına da katkı sağlar.
Aile Şirketinde Çatışma Kaynakları
Aile şirketleri, sadece bir iş değil, bir ailevi yaşam tarzıdır. Aile üyeleri iş yerinde de bir aradadır, bu da çatışmaların çıkma olasılığını artırır. Çatışmalar, aslında sadece işin zorluklarıyla değil, aynı zamanda kişisel dinamiklerle de ilgilidir. Birçok aile şirketinde karşılaştığımız ilk büyük sorun, kişisel çatışmalardır. Aile üyeleri, geçmişteki kırgınlıklar, kıskançlıklar, hırs ve rekabetler, bazen de güven eksikliği yüzünden zaman zaman duygusal kararlar alabiliyor. Aile Şirketinde Çatışma, bazen sadece şirketin geleceğini değil, aynı zamanda aile içindeki ilişkileri de tehdit edecek boyutlara ulaşabiliyor. Örneğin, bir aile şirketinde ikinci kuşak bir yönetici ile birinci kuşak bir yönetici arasında işin geleceği konusunda ciddi fikir ayrılıkları yaşanmıştı. Birinci kuşak, “bizim yıllarca inşa ettiğimiz değerler” diyerek geleneksel yöntemlerden şaşmamakta ısrarcıydı, ikinci kuşak ise yeni iş modellerine, dijitalleşmeye ve yeniliklere yönelmek istiyordu. Bu noktada devreye girdik ve her iki tarafla da derinlemesine görüşmeler yaparak, farklı kuşakların ihtiyaçlarını anlamaya çalıştık. Sonunda her iki tarafı da tatmin eden bir strateji oluşturmayı başardık. Bu durum anlık olarak üretilen bir çözüm gibi görünse de ailenin ve şirketin geleceğine yönelik atılmış önemli bir adımdı. Diğer yandan, işle ilgili çatışmalar da kaçınılmazdır. Aile üyelerinin işteki rol ve sorumlulukları net olmayabilir ya da işin yönetilme biçimi konusunda farklı görüşleri olabilir. Aile üyeleri arasında strateji ve vizyon farklı olabilir. Aile üyeleri bazen kendi yetki alanlarını genişletmek isteyebilir ve bu da şirketin işleyişinde aksaklıklara yol açabilir. Çatışmaların bir başka kaynağı, iş ve aile arasındaki sınırların belirsizliğidir. Aile üyelerinin şirketteki pozisyonları ile aile içindeki rolleri arasındaki dengesizlikler olabilir. Aile içindeki kuşaklar arası farklılıklar ve güç mücadelesi çatışmaların en önemli sebeplerinden biri olabilir. Aile üyeleri evde de sürekli iş konuşuyor olabilir. Bu, ister istemez iş ve aile hayatının birbirine karışmasına, kişisel sınırların ihlal edilmesine yol açar. Bu sorunların bir çoğuna şahit olduk. Bunlar hem geçmişte yaşandı, hem de şu anda yaşanıyor; gelecekte de yaşanması kaçınılmaz, yaşanacaktır da. Bu karmaşık yapıyı düzenlemek, ancak ve ancak doğru yönetim teknikleri ile mümkündür.
Aile Şirketinde Çatışmaların Önlenmesi İçin Yönetim Danışmanının Rolü
Evet danışmanlar olarak bir takım çatışma çözme teknikleri kullanıyoruz. Fakat, çatışma çözümü, sadece tarafları bir araya getirmekten ibaret değildir. Biz danışmanlar, her iki tarafın da ihtiyaçlarını ve kaygılarını dinleyerek, tarafsızlık ve objektiflik ile doğru bir çözüm önerisi geliştirmeye çalışırız. Bu süreç, bazen sadece çatışmayı çözüme kavuşturmakla kalmaz, aynı zamanda şirketin kurumsal yapısının iyileştirilmesine de yol açar. Bu noktada bir danışmanın rolü, öncelikle ara bulucu olmaktır. Müzakere ve uzlaşma için uygulamalı çözüm yöntemleri kullanırız. Tarafsız bir pozisyon alarak, çatışan tarafları dinleriz. Her iki tarafın da hissettiklerini ve beklentilerini anlamak, çözüm önerilerinin temeli için önemlidir. Her iki tarafın da kabul edebileceği bir zeminde buluşmalarını sağlarız. Çok detaya girmeden kısa bir örnek vermek istiyorum. Anadolu’da hizmet verdiğimiz bir aile şirketinde aile üyeleri arasındaki iletişim kopukluğu nedeniyle işle ilgili kararlar ya alınamıyor ya da çok geç aksiyon alınıyordu. Aile üyeleriyle birebir görüşmeler yaparak, onların kaygılarını anlamaya çalıştık. Sonrasında, aile içi toplantılar düzenleyerek, her bir aile üyesinin söz hakkı olduğu bir karar alma organı kurduk. Bu sayede, herkes kendini değerli hissetmeye başladı ve işler daha verimli bir şekilde ilerledi. Çatışmaları önlemek için, koçluk ve mentörlük süreçleri de önemli bir rol oynar. Çatışan tarafların bir araya gelmesi yetmez, onların birbirini anlamaları ve sağlıklı iletişim kurabilmeleri için bir rehberlik süreci gerekir. Aile üyeleriyle bireysel koçluk yaparak çözüm yolları geliştiriyoruz. Bu süreç, aile üyelerinin birbirlerinin bakış açılarını anlamalarına yardımcı olur. Aile üyeleri liderlik, empati, iletişim ve daha bir çok konuda eğitim serilerine tabi tutulur. Tamamen bir gelişim sürecidir. Bazen sadece bir aile üyesinin liderlik ve yönetim becerilerini geliştirmesi, tüm şirketin atmosferini değiştirebilir. Yönetim süreçlerinin düzenlenmesi de yapılması gereken bir diğer çalışmadır. Kurumsal yapının oluşturulması veya iyileştirilmesi, rol ve sorumlulukların netleştirilmesi atılması gereken önemli adımlardır. Bunlarla ilgili bir çok çalışma planlanır. Tüm bunlarla beraber şu konunun çok iyi bilinmesi gerekir ki; yapılan tüm toplantıların, şirket bilgilerinin ve gerçekleştirilen birebir görüşmelerin tamamen gizlilik çatısı altında gerçekleştirilmesi gerekir. Aile üyelerinin rahatça konuşabilecekleri güvene dayalı bir ortam sağlamak danışmanın görevidir.
Danışmanın Çatışma Çözme Sürecindeki Adımları
Çatışma, çözümü basit bir iş değildir. Bunun için doğru adımların atılması gerekir. Bizim izlediğimiz yol genellikle şu adımlardan oluşur:
İlk Değerlendirme ve Durum Tespiti: Aile üyeleriyle birebir görüşmeler yaparak, her birinin bakış açısını anlarız. Çatışmanın boyutunu ve nedenlerini derinlemesine inceleriz. Çatışmanın doğası, kapsamı ve olası sonuçlarının analiz ederiz. Çoğu zaman, yüzeyde görünenin altında daha derin sebepler yatmaktadır. Buzdağının altını görmek gerekir.
Tarafları Dinlemek ve İhtiyaçları Belirlemek: Her aile üyesinin farklı ihtiyaçları ve beklentileri olabilir. Bunları anlamak, bakış açılarını görmek, her bir tarafın çıkarlarını, hedeflerini ve beklentilerini anlamak çözüm önerilerini daha spesifik ve etkili hale getirir.
Ortak Zemin Oluşturma ve İletişim Yöntemleri: Çatışmanın çözülmesinin en önemli aşamalarından biri, tarafları ortak bir zemin üzerinde buluşturmaktır. Ortak hedefler belirleyerek çatışmanın çözülmesi için ortak zemin yaratmak önemli bir çalışmadır. Bu aşamada aile üyelerine sağlıklı iletişim kurmanın yollarını öğretmek gerekir. Tarafların her biri dinlendiğini ve anlaşıldığını hissettiğinde, daha kolay bir uzlaşma sağlanır.
Çözüm Önerileri Geliştirme ve Uygulama: Bir aile şirketi çatışmasında, uzlaşma sağlamak bazen zor olabilir. Ancak biz, mantık, akıl, tecrübe çerçevesinde her iki tarafı tatmin eden çözümler üretmeye özen gösteririz. Bu herkesin dediği olacak gibi anlaşılmamalı. Günün sonunda öyle bir noktaya gelinir ki, tarafların farklı bakış açılarına ve ihtiyaçlarına rağmen ortak bir çözümde buluşulur. Uzlaşma sağlanmadığı takdirde ise alternatif çözümler üretiriz. Bu çözüm önerileri sadece çatışmayı çözmekle kalmaz, aynı zamanda şirketin geleceği için de sağlam temeller oluşturur.
Kurumsallaşma ve Çatışma Çözümünün Uzun Vadeli Etkileri
Çatışmalar çözüldükten sonra, aile şirketinin uzun vadeli başarısını sağlamak için kurumsallaşma sürecine de odaklanmak gerekir. Kurumsallaşma, sadece aile içindeki rol dağılımını netleştirmekle kalmaz, aynı zamanda şirketin profesyonel bir yapıya kavuşmasına da yardımcı olur. Aile üyelerinin işteki rolleri belirlenmeli, yönetim sistemleri, yönetim kurulları oluşturulmalı ve profesyonel yöneticilerle çalışılmalıdır. Kurumsallaşma çalışmalarını yaptığımız aile şirketlerinde, aile de çoğunluk olarak çalışmaların arkasında durmaya niyetli, en azından karşısında değil ise uzun yıllar boyunca çözülemeyen çatışmaların yerini sağlam bir işbirliği aldığına defalarca şahit olduk. Yönetim yapısı profesyonelleştikçe, aile üyeleri arasındaki güvenin arttığını ve iş yapış biçimlerinin daha verimli hale geldiğini gördük. Yaptığımız çalışmalarda kurumsal değerleri ön plana çıkardık, kurum kültürü oluşmasını sağladık. Aile değerlerinin şirket kültürüyle entegrasyonunu sağladık. Tüm bunları ilk ve tek seferde değil süregelen bir çalışma ile sağladık. Neticede bu bir süreç meselesidir. İzleme ve değerlendirme çalışmaları yaptık. Aile üyeleri için uzun vadeli eğitim ve gelişim planladık. Ayrıca çatışma sonrası sürecin izlenmesi ve gerektiğinde yeni düzenlemeler yapılması gereklidir. Dostlarım; aile şirketlerinde çatışmalar kaçınılmazdır. Yaşanan bu çatışmalar, hem aile üyelerinin hem de şirketin geleceği için ciddi tehditler oluşturabilir. Ancak doğru bir yaklaşım, sağlıklı bir iletişim ve yönetim danışmanının doğru desteğiyle, bu çatışmalar elbette çözülebilir ve şirket daha sağlıklı bir yapıya kavuşturulabilir. Çatışmalar çözüldükçe, aile üyeleri arasındaki bağlar güçlenir ve şirketin geleceği daha parlak olur. Zorluklar güçlü fırsatlara dönüştürülebilir. Bizim rolümüz, sadece çatışmaları çözmekle kalmaz, aynı zamanda aile içindeki ilişkilerin güçlenmesine ve şirketin kurumsallaşmasına yardımcı olmaktır. Şirketinin geleceğini aile üyeleriyle birlikte inşa etmek için sağlam temeller atarız. Unutmayın, güçlü bir aile şirketi, sadece işin değil, ilişkilerin de kurumsallaştığı yerdir. Çatışmalar bir son değil, yeni bir başlangıç olabilir.
Sevgiler,
Tunç Vidinli